Dziady śmigustne to rodzaj wiosennego kolędowania. Jest to dawna, ważna tradycja cyklu dorocznego. Obrzęd ten na przełomie XIX/XX w. był powszechnie kultywowany w wielu wsiach południowej Małopolski (w najbliższej okolicy m.in. Lubomierz, Dobra, Stróża (w pow. limanowskim), Chyszówki, Szczyrzyc, Skrzydlna, Jodłownik, Jurków, Półrzeczki, Porąbka, Kasina Wielka, Gruszowiec, Wierzbanowa i Wiśniowa). Ten archaiczny zwyczaj spotykany był również u innych grup etnograficznych m.in. u Górali Sądeckich w Szczawie i Kamienicy znany pod nazwą turkoce, a także we wsiach powiatu bocheńskiego.

Wystawa czasowa jest realizowana przez Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju w ramach projektu naukowo-wystawienniczego, pt. „Dziady śmigustne – tradycja wiosennego kolędowania”.

Powstała z potrzeby zrozumienia dawnego obrzędu, który stanowił niegdyś element złożonego systemu wierzeń. Z potrzeby odkrycia sensu tych praktyk obrzędowych. Zwyczaj dziadów śmigustnych jest bowiem swoistym fenomenem kultury tradycyjnej, który w niemal niezmienionej formie przetrwał do naszych czasów. Chcemy Wam go opowiedzieć, ukazać w jego codziennym kontekście, zachować, zabezpieczyć jako swoisty skarb – nasze wspólne dziedzictwo.

Na wystawie prezentujemy stroje i akcesoria śmiguśnioków wypożyczone od grupy obrzędowej z Dobrej, Gminnego Ośrodka Kultury w Dobrej, stroje z kolekcji Muzeum im. Władysława Orkana, materiały z badań terenowych, Fotografie archiwalne z Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Gminnego Ośrodka Kultury w Dobrej, oraz naszego Muzeum. Prezentujemy również materiał audio-wideo dokumentujący tradycję wiosennego kolędowania i pokaz wykonywania elementów stroju dziada śmigustnego. Ponadto Muzeum wydało bogato ilustrowany katalog do wystawy, który udostępniamy zwiedzającym zarówno w wersji papierowej jak i za pośrednictwem sieci. W ramach projektu powstał także film-pokaz; pt. „Przychodzili, przychodzili… rzecz o dziadach śmigustnych z Dobrej” ilustrujący naszą wystawę.

O dziadach z Dobrej pisał Jan Bujak na łamach poczytnego „Przekroju” w 1972 r.: „To obrzęd niezwykły i tajemniczy. Niełatwo dotrzeć do tych, którzy biorą w nim udział. Kryją ich ciemności nocy i potworne przebrania. Na twarzach noszą maski z czarnej skóry baraniej z wyciętymi otworami na oczy i usta. Na głowach mają dziwne słomiane kołpaki z trzema warkoczami. Torsy, nogi i ręce okrywają jakby pancerze ze słomy. Gdy pierwszy promień słońca padnie na ziemię znikają nie wiadomo gdzie.”

Niniejszą wystawę dedykujemy pamięci prof. Leopolda Węgrzynowicza, zasłużonego nauczyciela i badacza kultury tradycyjnej regionu, który jako pierwszy dostrzegł potrzebę badania tradycji dziadów śmigustnych we wsi Dobra.

Koncepcja i aranżacja wystawy: Małgorzata Wójtowicz-Wierzbicka i Natalia Klęsk

Partnerem w realizacji projektu jest Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej.

Z wielka radością chcemy podzielić się z Wami nowym materiałem. Film zrealizowany przez Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju w ramach projektu naukowo-wystawienniczego pt. „Dziady śmigustne – tradycja wiosennego kolędowania”. Dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska 2021.

Podzielili się wspomnieniami: Jerzy Kaim, Maria Markiewicz, Maria Cygal, Zofia Michałek
Pokaz wyrobu stroju dziada śmigustnego oraz akcesoriów kolędniczych prowadzili: Tomasz Jarosz, Michał Koza, Waldemar Wolwowicz, Tomasz Wątor.
Scenariusz filmu i badania terenowe
Małgorzata Wójtowicz-Wierzbicka, Natalia Klęsk
Realizacja wideo i montaż Aleksander Hordziej,

Materiały archiwalne ze zbiorów: Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Gminnego Ośrodka Kultury w Dobrej.
copyright Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju

Spacer z cyklu „Śladami pierwszych znakarzy”

Wycieczka ze względu na złe warunki pogodowe została przełożona na inny termin o którym poinformujemy niebawem.

W tym roku nasze Muzeum świętuje 85-lecie. Z tej okazji przygotowaliśmy dla Was w festiwal „Muzeum w Krajobrazie. Krajobraz w Muzeum” (to już w sierpniu). A już teraz zapraszamy na spacery z cyklu „Śladami pierwszych znakarzy – tropem Stanisława Borkowskiego”. Dlaczego? Bo to m.in. krajoznawcy, pasjonaci i społecznicy przyczynili się do powstania naszego Muzeum. Muzeum nie istniałoby gdyby nie wysiłek ludzi, zarażonych ideą bezinteresownego, społecznikowskiego działania. Pozostała po nich koncepcja zachowania pamięci o przeszłości regionu, ogromna kolekcja etnograficzna, fotografii, rysunków, które zdobią nasze wystawy stałe w przyziemiu wieży starego kościoła.

Chodźcie z nami na spacer „Śladami pierwszych znakarzy”

KIEDY: 17.07.2021

start: Rabka Zaryte, godz. 11.00
meta: Rabka Zaryte, godz. 15.30
 *uwaga, prosimy o punktualność

ZAPISY: https://forms.gle/Xww5GqM73vBzkE1m8
Limit 15 osób

Wstęp wolny

Trasa: wyjście szlakiem żółtym przez Perć Borkowskiego, zejście szlakiem niebieskim.

Opis: Zapraszamy na górską wędrówkę! Na widokowy szczyt Lubonia Wielkiego wejdziemy szlakiem żółtym, prowadzącym przez Perć Borkowskiego. To wyjątkowa trasa, wiodąca przez rumowisko skał, w pobliżu jaskiń i powalonych starych drzew – będziemy mieć klimat wycieczki wysokogórskiej! Wyjątkowa była także postać, której imię ten szlak nosi – po drodze poznamy trochę Stanisława Dunina-Borkowskiego i dowiemy się, skąd w ogóle wzięły się górskie szlaki.

Długość trasy: ok. 8 km

Utrudnienia: trasa jest wymagająca, częściowo prowadzi przez gołoborze, czyli duże, niekiedy ruchome kamienie, mogą się zdarzyć strome podejścia i zejścia – będą potrzebne dobre buty.

Nasza przewodniczka:
Magdalena Petryna – redaktorka i przewodniczka beskidzka, promotorka lokalnej i świadomej turystyki, edukatorka przyrodnicza. Jest m.in. autorką publikacji „Szlak dobrych praktyk przyrodniczych” wydanej przez Magurski Park Narodowy. www.wilczylas.pl

Organizator: Muzeum im. Wł. Orkana w Rabce-Zdroju, Partnerzy: Miasto Rabka-Zdrój, Fundacja Rozwoju Regionu-Rabka

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Kultura – Interwencje 2021”.

Ładuję…

Wycieczka ze względu na złe warunki pogodowe została przełożona na inny termin o którym poinformujemy niebawem!

W tym roku nasze Muzeum świętuje 85-lecie. Z tej okazji przygotowaliśmy dla Was w festiwal „Muzeum w Krajobrazie. Krajobraz w Muzeum” (to już w sierpniu). A już teraz zapraszamy na spacery z cyklu „Śladami pierwszych znakarzy – tropem Stanisława Borkowskiego”. Dlaczego? Bo to m.in. krajoznawcy, pasjonaci i społecznicy przyczynili się do powstania naszego Muzeum. Muzeum nie istniałoby gdyby nie wysiłek ludzi, zarażonych ideą bezinteresownego, społecznikowskiego działania. Pozostała po nich koncepcja zachowania pamięci o przeszłości regionu, ogromna kolekcja etnograficzna, fotografii, rysunków, które zdobią nasze wystawy stałe w przyziemiu wieży starego kościoła.

Prosto na Krzywoń. Spacer z cyklu „Śladami pierwszych znakarzy”

KIEDY: 16.07.2021

start: miejsce parkingowe przy leśniczówce, godz. 16.30

meta: miejsce parkingowe przy leśniczówce, godz. 20.00

 *uwaga, prosimy o punktualność

ZAPISY: https://forms.gle/CxLSzh1RFG88hoyM9
Limit 15 osób

Wstęp wolny

Trasa: szlakiem żółtym na Piątkową Górę

Opis: Widokowa wędrówka to najlepszy sposób na otwarcie weekendu! Wybierzemy się jednym z pierwszych znakowanych w okolicach Rabki szlaków – turyści przemierzali tę trasę już w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Podziwiając piękne panoramy i przyrodę, przyjrzymy się temu, jak zmienił się krajobraz od czasu, kiedy Stanisław Dunin-Borkowski decydował o wyznaczeniu tego szlaku i zastanowimy, jak będzie wyglądać za kolejne sto lat.    

Długość trasy: ok. 9 km

Utrudnienia: Trasa nie jest wymagająca, ale będziemy iść po nierównym terenie, więc przydadzą się buty z porządną podeszwą. Stanisław Dunin-Borkowski pisał w swoim przewodniku, że to “niewytężający spacer”.

Nasza przewodniczka:
Magdalena Petryna – redaktorka i przewodniczka beskidzka, promotorka lokalnej i świadomej turystyki, edukatorka przyrodnicza. Jest m.in. autorką publikacji „Szlak dobrych praktyk przyrodniczych” wydanej przez Magurski Park Narodowy. www.wilczylas.pl

Pierwszy z cyklu naszych mikrowycieczek spacer poprowadzimy tropem wycieczki, która została opublikowana w 1933 w przewodniku „Rabka-Zdrój i okolica: krótki informator turystyczny do użytku kuracjuszy i gości”

Organizator: Muzeum im. Wł. Orkana w Rabce-Zdroju, Partnerzy: Miasto Rabka-Zdrój, Fundacja Rozwoju Regionu-Rabka

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Kultura – Interwencje 2021”.

Ładuję…

W ramach Rabka Festival powstał film promujący zbiory Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju dla najmłodszych odbiorców.

Warsztaty literacko-etnograficzne pt. „Polskie Maryje przydrożne” od dziś oglądać można w sieci.  Muzealniczki Natalia Klęsk i Małgorzata Wójtowicz-Wierzbicka przygotowały barwną opowieść i animację dla dzieci o starym kościółku w Rabce i tajemnicach kryjących się w muzealnych magazynach. Całość wprawnie sfilmował i zmontował Aleksander Hordziej.

Zapraszamy!!!

Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju rozpoczęło realizację projektu naukowo-wystawienniczego pt. Dziady Śmigustne – tradycja wiosennego kolędowania, który uzyskał dofinansowanie w ramach programu EtnoPolska 2021. Głównym celem projektu jest popularyzacja, archiwizacja i zapewnienie trwałości zwyczaju, który w prawie niezmienionej formie dotrwał do naszych czasów i jest nadal kultywowany przez nieformalne grupy obrzędowe ze wsi Dobra.

W ramach działań przeprowadzone zostaną badania terenowe, kwerendy archiwalne w bibliotekach, muzeach oraz archiwach prywatnych. Kolejnym etapem projektu będzie udostępnienie online pokazu wykonywania strojów i akcesoriów kolędniczych.
Zwieńczeniem projektu będzie realizacja wystawy czasowej pt. Dziady śmigustne – tradycja wiosennego kolędowania w Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju. Wydarzeniu towarzyszyć będzie wydanie bogato ilustrowanego katalogu.

Przewidywanym rezultatem realizacji zadania będzie pozyskanie materiału badawczego (wywiady etnograficzne, fotografie, materiały audio-video) oraz poszerzenie i upowszechnienie wiedzy dot. zjawiska zaliczanego do niematerialnego dziedzictwa kultury, którego geneza, według legend, sięga XIII w.

Projekt jest elementem założeń oraz długofalowej strategii wyznaczającej kierunek działalności Muzeum, obchodzącego w tym roku 85 rocznicę otwarcia.

Autorkami projektu są Małgorzata Wójtowicz-Wierzbicka – etnolog i Natalia Klęsk – konserwator zabytków

Partnerem projektu jest Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej

Fot. Aleksander Hordziej